Dé hoogbegaafde leerling bestaat niet, legt Joyce uit. “Er zijn veel hoogbegaafde leerlingen die het prima doen op school, zowel cognitief als sociaal. Ook zijn er hoogbegaafde leerlingen die onderpresteren, of die verveling en frustratie laten zien. Dat kan allerlei oorzaken hebben. Er is niet één aanpak die voor al die leerlingen werkt.” 

 
Trofee op tafel

Joyce herinnert zich een jongen in groep 5, die eerder een klas had overgeslagen. “Hij had altijd heel goed gescoord op begrijpend lezen, maar ineens kelderden zijn resultaten. Ook vertoonde hij storend gedrag in de klas: tikken op de tafel, niet stil kunnen zitten. Dat werd een steeds groter probleem.” 
 
Joyce werd ingeschakeld, observeerde de jongen in de klas en ging met hem in gesprek. “Het viel me op dat er een trofee op zijn tafel stond. Daar werd geen aandacht aan besteed, ik weet ook niet of de leerkracht dat gezien had. In een van onze eerste gesprekken vroeg ik naar die beker. En hij vertelde erover. Hij had de beker met roeien gewonnen. Vanaf dat moment zag ik iets in hem veranderen. Alsof hij dacht: goh, iemand is geïnteresseerd in mij, iemand luistert naar me. Dat was het begin. Vervolgens konden we aan de slag met wat hem tegenwerkte. We bekeken samen de toetsen en spraken erover.”

Uiteindelijk bleek deze jongen de teksten volledig te begrijpen, hij had alleen moeite met het type vragen. “Hij dacht te ingewikkeld, haalde er allerlei informatie bij die niet in de tekst stond. We hebben de opdrachten mondeling besproken en samen geoefend om heel gestructureerd de vragen te lezen en daarna het antwoord uit de tekst te halen.” Zo kreeg hij langzaam weer meer plezier in begrijpend lezen - en in school.
 

Professionele leergemeenschap

Die roeibeker is natuurlijk maar een ingang, waar het om gaat is dat iedere leerling zich gehoord en gezien wil voelen. “Ook voor een hoogbegaafde leerling is dat heel belangrijk. Alleen een stapeltje extra uitdagende opdrachten uitdelen is niet genoeg. Een leerling moet intrinsiek gemotiveerd worden en ook terugkoppeling krijgen op het werk.”
 
Het is niet gek dat de leerkracht soms geen oog heeft voor wat iedere individuele leerling nodig heeft. En dat de neiging bestaat om in het negatieve te schieten: ze kan veel meer, waarom laat ze het niet zien? “Dat is heel menselijk. Er gebeuren al veel goede dingen op scholen op dit gebied. We zien dat er landelijk steeds meer aandacht voor is en dat de noodzaak ook wel gevoeld wordt. Scholen hebben vaak al een HB-specialist in huis en hebben duidelijke protocollen gemaakt. In die zin zijn er de laatste jaren veel stappen gezet. Alleen is het nog te vaak afhankelijk van één persoon binnen school.”
 
“Wij zijn met de projectgroep bezig om een professionele leergemeenschap te ontwikkelen: met scholing, bredere kennisdeling en deskundigheidsbevordering. Zodat we losse initiatieven kunnen bundelen en leerkrachten en intern begeleiders steeds professioneler met deze problematiek leren omgaan. Het liefst zou je dat al op de lerarenopleiding doen; iets wat je op de academische pabo’s al steeds meer ziet.”
 

Doorgaande lijn

Iets anders waar Joyce zich graag voor inzet: meer samenhang tussen voorschoolse educatie, primair onderwijs en voortgezet onderwijs. “Soms kun je al voordat kinderen naar school gaan zien dat ze tekenen van hoogbegaafdheid vertonen. Ze maken bijvoorbeeld ingenieuze tekeningen of kunnen opvallend vroeg lezen. Het zou goed zijn om het dan al te signaleren en ook door te geven aan de basisschool bij de overstap. Vaak laten kinderen in een nieuwe situatie aanvankelijk ander gedrag zien, omdat ze zich aanpassen aan hun omgeving of simpelweg even moeten wennen. En dan kan het onnodig lang duren voordat de juiste conclusies worden getrokken. Datzelfde geldt bij de overgang van primair naar voortgezet onderwijs.”
 
Joyces werkgebied is breder dan alleen hoogbegaafdheid, maar het is een onderwerp dat haar blijft fascineren. “Natuurlijk ook doordat ik het met mijn dochter heb meegemaakt. Het is prachtig om te zien wat een verschil het maakt als een kind op de juiste plek terechtkomt. Een omgeving waar je gezien wordt, tot bloei komt en gelukkig kunt zijn. Dat gun je ieder kind.”